Ik was afgelopen week nog wel redelijk onder de indruk van de maiden speech van de nieuwe topman van PCM, Ton aan de Stegge (foto) op het Broadcastcongres in Hilversum. Hij stal er de show met een zelfverzekerd optreden, waarin hij zijn prestaties in het verleden bagatelliseerde (“die credits komen mij niet toe”) en met een paar pennenstreken een nieuw strategisch beleid neerzette rond het PCM-concern (o.a. Volkskrant,Trouw, NRC en AD). Het resulteerde in de aankondiging van een krantenoorlog en een herziening van het multimediale beleid van PCM. NIET de ambitie om zelf volwaardige televisie te gaan maken, een koers die de Volkskrant nog tot voor kort voer, maar terug naar de corebusiness, kranten uitgeven en dat wel in een omgeving, waarin crossmediaal wordt samengewerkt.
Krantenwereld op zijn kop?
Aan de Stegge, voormalig topman van Telfort, mag zich financiÎel onafhankelijk noemen. Hij verdiende miljoenen met deals, waarin hij zijn aandeelhouders gelukkig maakte met aanzienlijke waardestijgingen. “Niet mijn verdiensten”, zei hij in Hilversum, “ik heb gewoon de wind mee gehad”. Ik prijs PCM gelukkig met iemand met zo’n duidelijke visie, maar ik ben ook benieuwd wat de gevolgen zullen zijn voor de aangesloten redacties. Impliciet kondigde hij -naar mijn waarneming- ook journalistieke reorganisaties aan. “Je moet niet met 500 journalisten willen doen, wat je ook met 100 kunt”, zei hij. Ik voorzie in de krantenwereld een proces, waaraan we bij de publieke omroep al langer gewend zijn: schuivende panelen. Met minder geld, dezelfde prestaties leveren, druk op samenwerking, de verleiding van fusies, met het risico van motivatie- en kwaliteitsverlies.
Waarom blijft Harm zo somber?
Aan de Stegge maakt duidelijk dat hij voor zijn zaak staat. Hoe volstrekt anders is het gevoel, dat ik aantrof in de uitvoerige reportage in Vrij Nederland van afgelopen week, waarin de Raad van Bestuur van de publieke omroep wordt geportretteerd. Defensief, miskend, getreiterd en tegengewerkt. Althans: dat is het beeld dat rijst. En dat is jammer. Er is namelijk veel te zeggen voor de oproep, die voorzitter Harm Bruins Slot onlangs deed in het Omroepdirecteurenoverleg om de gelederen te sluiten en de negatieve flow rond de publieke omroep om te buigen naar een positieve. En daar is alle reden voor. Het programmeermodel kwam weliswaar tot stand onder hevige protesten, mede vanwege het feit dat de introductie ervan door de Raad van Bestuur bepaald niet de schoonheidsprijs verdiende, maar nu het er is werken alle omroepen er in het belang van de kijkers en luisteraars aan mee om het zo goed mogelijk uit te voeren. Dat op de achtergrond nog een juridisch steekspel plaatsvindt over de vraag of de Raad van Bestuur fatsoenlijk heeft overlegd (zoals de wet voorschrijft) moet in deze grote mensen wereld voor lief worden genomen. In VN geeft de Raad van Bestuur zelf toe op de “rand van zijn bevoegdheden” te hebben geopereerd, dus is een juridische toets volstrekt terecht. Powerplay roept powerplay op. Niks op tegen. Zo zit onze rechtsstaat in elkaar. Niet over zeuren dus en rustig de resultaten afwachten: ze kunnen zowel in het voordeel als het nadeel van de Raad van bestuur uitpakken.
Omroepdirecties stappen over hun eigen verdriet
Intussen is het de omroepdirecties goed gelukt over hun eigen verdriet heen te stappen en wordt er geopereerd met gevoel voor het collectieve belang, zonder de eigen idealen uit het oog te verliezen. Een troostende analyse zou dus op zijn plek zijn geweest en niet dit rouwbeklag van ettelijke pagina’s, waarin de VN-redacteuren gemakkelijk en kritiekloos de door de Raad van Bestuur ingefluisterde feiten overnemen. Zoals het verwijt, dat de KRO een kostbare brochure van de publieke omroep met een verhaal over het programmeermodel, niet met KRO magazine wilde meesealen, daarmee de leden van de KRO goede informatie onthoudend. Die constatering klopt niet. Juist de lezers van KRO magazine werden in een special zÈÈr uitvoerig geinformeerd, maar -zoals dat hoort- door de eigen, onafhankelijke redactie. Zouden alle omroepbladen dit hebben gedaan, dan had de publieke omroep tientallen duizenden euro’s in de binnenzak kunnen houden.
Je moet er wel in geleuven!
Ooit vroeg ik Harm in een uitzending bij Andries Knevel of hij wel geleuft in ons, op burgerparticipatie gebaseerde omroepbestel? Hij beaamde dat volmondig. Maar wie VN leest wordt overvallen door twijfel. De Raad van Bestuur mag dan sinds 1 januari van vorig jaar over de bevoegdheid beschikken om eigenstandig in te grijpen in de besluitvorming, als coach en motiverend leider -in staat om bruggen te bouwen tussen oud en nieuw- lijkt deze Raad van Bestuur zijn positie nog niet te hebben hervonden. Somberheid troef, gebrek aan vertrouwen en respect voor de omroepen waarmee de klus geklaard moet worden. Zou de concernleiding van Philips met zo’n beeld van het eigen bedrijf naar buiten treden, dan zou de beurswaarde alleen al op basis van die somberheid gehalveerd worden. Wie niet gelooft in zijn opdracht en zijn eigen overtuigingskracht, kan niet geloofwaardig opereren. Het is jammer te moeten voetballen in een elftal, waarvan de coach uitstraalt al vóór het uitspelen van de eerste helft, het geloof in een overwinning te hebben laten varen.
Opschudden
Aan de Stegge moet wel. PCM moet klaar gestoomd worden voor een beursgang. De broodheren van Aande Stegge eisen niet alleen mooie woorden, maar ook daden. Het is dus allerminst zeker dat bijvoorbeeld de bestaande krantentitels overeind blijven. De redactie van het AD kan maar niet overtuigen en ook Trouw balanceert. Spannende tijden voor redacties die niet gewend zijn aan de tucht en de zweepslagen van de markt. Als Aan de Stegge faalt, is het met hem gedaan bij PCM en terecht. Nogmaals, het zijn spannende tijden voor het traditionele krantenvak, maar ook de Publieke Omroepen zullen niet ontkomen aan ingrijpende veranderingen.
Cor Wijtvliet