Stop met die stompzinnige verkiezingsdebatten!

Die wezenloze politieke debatten op radio en tv: laten we er voor eens en voor altijd mee ophouden. Ruim plaats in voor thema-avonden waar wordt gezocht naar oplossingen, met politici die niet door gemakzuchtige interviewers omwille van het spektakel onderuit gehaald worden, die in een veilige omgeving ideeën kunnen uitwisselen en die geconfronteerd worden met de uitslag van degelijke enquêtes die laten zien wat wij, de kiezers, vinden van die thema’s. Vat de kennis die zo ontstaat samen in een goed dossier en geef het aan de kabinets(in)formateur. NPO: neem de regie en doe dat waarvoor je opgericht bent! Is dit een nieuw pleidooi? Nee, ik bepleitte dit al in een open brief aan Shula Rijxman van de NPO in 2016 en daarna in 2019 na het teleurstellende verkiezingsdebat van RtL 4.  Het is wel nieuw dat er steun lijkt te ontstaan. Pieter Omtzigt pleit er voor en ook De Volkskrant. Met de enorme leegloop uit de Tweede Kamer is duidelijk dat we op een keerpunt staan met een grote behoefte aan een nieuwe bestuurscultuur én -voeg ik eraan toe- nieuwe vormen van journalistiek.

Dit is (verkort) wat ik er in 2016 over schreef, een analyse die aan actualiteit niets verloren heeft.

• Gewone mensen nemen steeds meer afstand van de bestuurderselite, omdat ze vinden dat hun belangen niet goed behartigd worden.
• Hun mening wordt in onvoldoende mate gerespecteerd. Het politieke standaardzinnetje: “We moeten ons beleid beter uitleggen”, maakt mensen woest.
• Ze hebben het heus wel begrepen, maar ze willen het anders
• De NPO maakt als abstract instituut deel uit van die elite: ik hoop dat de omroep zich dat in voldoende mate realiseert.
• Instituten als de NPO zijn dus deel van het probleem.
• Daarom: Voer het gesprek niet alleen met het vertrouwde wereldje van mediamensen, maar vooral met filosofen, pedagogen en maatschappijbeschouwers die vanuit een ander perspectief naar de omroep en de samenleving kijken.
• Als je steeds met dezelfde mensen praat, krijg je ook steeds dezelfde visies.
• Verlaat het adagium dat de publieke omroep er voor iedereen moet zijn. Als je iedereen wil contenteren moet je soms diep door de knieën.
• Als je van iedereen bent, ben je eigenlijk van niemand.
• De publieke omroep is er niet voor iedereen, maar wel voor iedereen die zich wil ontwikkelen. Het betekent dat de NPO een aantal programmasoorten kan overslaan.
• De publieke omroep zegt te willen “verbinden”, maar doet regelmatig het tegenovergestelde door podium te bieden aan mensen die de samenleving besprenkelen met het gif van de polarisatie. Ze moeten wel gehoord worden, maar zo af en toe is voldoende.
• Die gifspuiers hoeven geen prominente plek te hebben in de adresboekjes van de praatprogramma’s.
• Het hebben van een grote mond is wat mij betreft niet voldoende om serieus genomen te worden.
• De publieke omroep is dol op “debat”. Debat veronderstelt het vermogen om te kunnen argumenteren en te luisteren. Het vraagt kennis van zaken en de bereidheid om van inzicht te veranderen.
• Debatten in de gezichtsbepalende programma’s van de publieke omroep lijken vaak op wedstrijdjes ver-plassen. Ze dragen niet bij aan de oplossing.
• Leg een zwaarder accent op het verspreiden van kennis, inzichten, ideeën, originele oplossingen.
• Zorg voor de beschikbaarheid van ter zake deskundige presentatoren die tegenwicht kunnen bieden en de zin van onzin kunnen onderscheiden.
• Laat je bovengenoemd principe los op de aankomende verkiezingen, dan zullen de verkiezingsprogramma’s er heel anders gaan uitzien.
• Dan zijn het geen chaotische wedstrijden one-linertjes spuien of mekaar vliegen afvangen.
• Dan worden het diepgravende, serieuze gesprekken onder leiding van kritische presentatoren, wier rol verder gaat dan het spelen van verkeersleider.
• Houd de politieke leiders zorgvuldig van elkaar gescheiden.
• Breng je ze bij elkaar, dan haalt dit het slechtste in ze naar boven. Dan wachten ze slechts tot het moment, dat ze in het debat de spitsvondigheden kunnen spuien die door hun spindoctors zijn bedacht. Daar hebben we als samenleving niets aan.
• Doe er niet meer aan mee! Ontneem de bestuurderselite zo de door henzelf bedachte wapens.
• Ga je het anders doen, dan levert dat misschien geen spectaculaire televisie op, mogelijk gaat het zelfs ten koste van de kijkdichtheid, maar het helpt me wèl om mijn keuzes te maken en mijn burgerplicht bij de verkiezingen zo goed mogelijk te vervullen.
• Het zou ook zomaar kunnen, dat er juist méér mensen gaan kijken en luisteren.
• Hoe het ook zij: door te kiezen laat de publieke omroep smoel zien.
• Geef prioriteit aan herstel van pluriformiteit.
• De publieke omroep is minder divers dan hij zou moeten zijn.
• In de beeldbepalende opinieprogramma’s is de neoliberale opvatting dominant.
• Ik denk dat veel presentatoren zich dit niet eens realiseren.
• Afwijkende geluiden worden met moeite geduld en te vaak in een lacherige context besproken.
• De publieke omroep houdt meer van “realisten” dan van idealisten.
• Sinds de moord op Pim Fortuyn ontdekte de publieke omroep het gewone volk. Het kreeg een uitlaatklep in de vorm van vox populi. Dat werd zelfs een serieus en steeds weer terugkerend element in Het Journaal. Mensen zonder kennis van zaken, onweersproken onzin laten spuien is iets anders dan oprecht op zoek gaan naar dat wat de gewone man beweegt. Pas als je werkelijk probeert te doorgronden wat hun angsten zijn en speurt naar oplossingen, ook al passen die niet in je eigen wereldbeeld, dan pas neem je ze serieus.
• Vox Populi als genre om het “gewone volk” te horen getuigt van gebrek aan respect voor de wijsheid, die in de massa te vinden is als je echt diep graaft.
• De publieke omroep heeft zich de afgelopen jaren door cijfers laten leiden. Daardoor werd mainstream, of anders gezegd de grootste gemiddelde deler dominant. Dat is een commerciëel principe.
• Laat het bereiken van grote aantallen over aan de commerciële omroep.
• De publieke omroep moet avant gardistische zijn, niet in de elitaire zin van de betekenis, maar op zoek naar oplossingen, het doorbreken van stramienen in plaats van ze in stand te houden.
• Ik verwacht bij de publieke omroep meer originele visies dan de visies die ik nu tegenkom.
• De publieke omroep is autoriteitsgevoelig, en schurkt aan tegen de elite, die steeds meer argwaan ontmoet.
• De publieke omroep zou de aanjager moeten zijn van de ideeën en het zelforganiserende vermogen van de burgersamenleving. Ga meer naast de burgers staan.
• De publieke omroep zou zich meer moeten richten op oplossingen, dan op de problemen.