Als het aan minister Plasterk ligt, kan ik het lidmaatschap van mijn omroep opzeggen. De verzuiling is voorbij. Mijn lidmaatschap is geërodeerd. Het stelt weinig meer voor. In de krant lees ik, dat ik alleen maar lid ben, omdat ik dan een omroepblad krijg. De feitelijke zeggenschap over programmering is mede onder invloed van het politieke beleid de afgelopen jaren van de omroepen verlegd naar de netcoördinatoren (voeg ik er op eigen gezag aan toe) en ook op hun eigen financiële stroom hebben omroepen nog maar in beperkte mate greep. Omroepverenigingen hebben buiten hun kerntaak weinig mogelijkheden om zich te vernieuwen, ledenraden praten nog wel dapper mee over financieel beleid en programmeringsfilosofie, maar het zijn rituele dansen en ze hebben er in werkelijkheid helemaal niets meer over te zeggen. Het is volgens de minister ook afgelopen met de traditionele programmering, want in de nabije toekomst kunnen we programnma’s via internet opvragen en zullen we onze eigen televisieavond samenstellen. Er zijn dan geen ingewikkelde programmeringsstrategieën meer nodig; alle reden om het bestel op de schop te nemen.
Deze discussie wordt mede bepalend voor andere sectoren
De minister gaf de aftrap voor de finale discussie rond het publieke omroepbestel in een interview in Het Parool en de andere kranten, waaronder De Volkskrant pakken die handschoen gretig op. In de slipstream van de omroepdiscussie stelt deze krant meteen ook de legitimiteit van het bijzonder onderwijs en woningbouwverenigingen ter discussie, want die zijn immers ook gebaseerd op het achterhaalde principe van de verzuiling. Een reden te meer om deze discussie serieus te nemen, want de afloop ervan kan mede bepalend zijn voor de wijze waarop het onderwijs straks wordt georganiseerd, maar ook andere diensten die rechtstreeks raken aan levensgeluk en de ontwikkelingskansen van gewone burgers.
Belangenverstrengeling maakt debat onzuiver
Het wordt eenzaam rond de publieke omroep, vooral ook omdat de omroepverenigingen er nog niet in slagen om tegenover de argumentatie van de minister een sterke tegenredenering te ontwikkelen. De gretigheid waarmee kranten kond doen van dit nieuws, is niet zonder eigen belang. De commerciële mediawereld hoopt ongetwijfeld een graantje mee te pikken van een deconfiture van het publieke bestel. Alle media verkeren financieel in zwaar weer en lonken naar de Haagse vleespotten en dat levert dus niet het beste klimaat op om een principiële discussie te voeren over de toekomst van het publieke bestel. Wij burgers, kunnen die discussie om die reden niet overlaten aan de “onafhankelijke” pers met al zijn belangenverstrengeling op dit terrein.
Leden moet je koesteren, niet negeren
Waar blijft nou in dit discours de burger? In plaats van het belang van de miljoenen leden van de publieke omroep te relativeren zou Plasterk als een echte democraat, de burgers die nog wél verantwoordelijkheid nemen voor de samenleving door lid te zijn van verenigingen,een pluim kunnen geven, in plaats van ze voor gek te verklaren en ze te negeren. Ze verdienen een compliment voor het feit dat ze verantwoordelijkheid nemen voor samenlevingsopbouw en het valt te prijzen dat ze niet bereid zijn om alle belangrijke taken over te laten aan politiek en commercie. Lidmaatschap van verenigingen zou door de overheid geprezen moeten worden, in plaats van gerelativeerd en hier zou een begin gemaakt kunnen worden door de aanhangers van publieke omroep mee te laten praten, rechtstreeks en niet via de politiek. Het past in de tijd om die “derde weg” (tussen privaat en overheid) op te waarderen in plaats van verder af te breken.
Omroepen moeten nu uit hun schuttersputjes komen
Als het in deze aanstaande discussie over de toekomst van de media, de omroepen niet lukt om hun leden te mobilseren, ja dan zijn ze geen knip voor hun neus waard. Max, WNL en PowNed laten zien dat de verzuiling misschien achter ons ligt, maar de behoefte aan een sterke burgerparticipatie niet. De tijd is rijp om van de publieke media een echte “citizens society” te maken met beperkte politieke en commerciēle invloed, dus werkelijk onafhankelijk en passend in de tijdgeest van na de kredietcrisis.
Overheid frustreert burgers door regelzucht
De Citizens Society is een interessante derde weg. De burger weet zich, los van de overheid, goed te organiseren en zoekt zelf zijn liasons. Het doet me telkens verbazen dat goed georganiseerde verbanden door bewindslieden gesloopt worden door steeds weer nieuwe eisen te stellen. Het “over”sturen met subsidiestromen en de bijbehorende prioriteiten en regels maken de overheid niet alleen machtiger dan de burger wenst, het doet afbreuk aan door burgers opgebouwde initiatieven zoals bijvoorbeeld de publieke omroepen, het bijzonder onderwijs en niet olympisch opererende sportverbanden. Probleem is helaas dat de “nieuwe” burger vaak niet goed genoeg georganiseerd is om tegengas te geven aan bewindslieden. En ook onvoldoende gebruik maakt van de mogelijkheden van klassieke burgerparticipatie of eenvoudig het belang van eerder georganiseerde verbanden onvoldoende inziet en ze evenmin verdedigt.
Sloop van bestel gaat gewoon door
Geachte heer Verlind, Een aardig stuk over de aankondiging van Plasterk. Eerlijk gezegd verwachtte ik deze exercitie [het slopen van het instituut publieke omroep] al in 2006 toen Medy v.d. Laan die actie leek in te zetten. Dat kwam immers na het WRR rapport van van der Donk. Kijkt u er eens wat meer van een afstand tegenaan. De rationale voor een aparte publieke omroep en overheidsorganisatie van elektronische informatiedistributie is volledig verdwenen, want de fundamentele schaarste van de jaren ’20 tot de jaren ’90 in de ether is er niet meer en in principe kan nu ook een totaal ander betaalmodel worden georganiseerd. Pluriformiteit is een praatje voor de vaak. Was er vanaf begin jaren ’20 geen schaarste geweest, dan had elke levensbeschouwelijke stroming zijn eigen radiozender en later zijn eigen TV-zenders georganiseerd met intensieve participatie van de achterban. Dat verdwijnen van de rationale voor “toegang tot de zenders verdelende regulering, met een netmanager als poortwachter” wil echter niet zeggen dat de functie die de omroepverenigingen voor hun achterban vervullen verdampt is. Sterker nog, de toekomst is juist het versterken van de banden met de achterban. Die banden zijn enorm veel waard, want in gesprek daarmee moet een ander maatschappelijk rolmodel worden georganiseerd en aan Den Haag gepresenteerd. Het lijkt mij echter niet realistisch om te verwachten dat wanneer over enkele jaren Politiek Den Haag een keuze voor de neus krijgt tussen de publieke omroep en de geschreven pers, dat ze dan de veel grotere en buiten de overheid om georganiseerde vrije pers in elkaar laten klappen. Dan gaat de geldkraan bij de publieke omroep dicht. Omdat de publieke omroep niet op de markt functioneert, zal de politiek zelf het sloopwerk gaan verrichten. Dat wordt of gepolitiseerd (Wilders met zijn Linkse Kerk) of gebureaucratiseerd, maar de sloop zal komen. Den Haag is gewend om bedrijven/bedrijfstakken met vele duizenden medewerkers gewoon te laten klappen, als ze voor de staatsorde geen nut (meer) hebben. Zie de scheepsbouw/RSV, Fokker of enkele jaren terug de Internetsector. Dit klinkt mogelijk cynisch, maar Plasterks gedrag tot nu toe is volledig in lijn met mijn verwachtingen. Het Nederland bestel is uniek, maar het slopen van het elektronische omroepsysteem is echter een wereldwijd politiek en maatschappelijk fenomeen.
Eerst bewijzen dat omroepverenigingen iets voorstellen
Natuurlijk is de Citezens Society(CS) een interessante weg, maar grote vraag is of er in het debat over de PO sprake is van een CS. Als omroepleden geheel vrij, bewust en actief aan deze verenigingen zouden meedoen en bijdragen was er geen discussie. Waar het omgaat is in hoeverre er binnen de ledengebonden omroepen binnen de PO sprake is van een CS of dat daar vragen bij gesteld mogen worden. B.v. de vraag of het niet vrij gegeven van de programmagegevens ernstig heeft bijgedragen aan het ledenaantal van de omroep verenigingen. De uitdaging voor de omroepen zit hem in het feit de buitenwereld en dus ook mij helder te maken dat deze leden wel degelijk een lidmaatschap hebben om te laten zien dat ze willen horen bij een georganiseerd verband om een bepaalde ideologie ruimte te geven en niet omdat de gids 2 euro goedkoper is en de gegevens nergens anders te krijgen waren. Dat is, denk ik, de basale discussie. Die vervolgens, als er een uitkomst is, gevolgd moet worden met de vraag welke programma’s daar dan bijhoren. Want vast niet alle programma’s van de ledengebonden omroepen dragen bij aan het beeld van de gewenste CS dat de leden hebben. Dus misschien moeten die omroepen dan wel naar een veel helderder programmabeleid en de rest overlaten aan de niet ledengebonden omroepen binnen het bestel. En dit laatste is geen pleidooi om van de PO een reservaat te maken, alleen een argument om voor het publiek helderheid te verschaffen.
Ik geloof ook in burgerinitiatief
Ik sta heel erg achter jouw idee van citizens society. Raar genoeg noem ik het in mijn nieuwe boek ook, in ontwikkeling van het begrip liefde, sibling society (een nuchterder manier van met elkaar relaties onderhouden). Nodig ook vanwege het verwaarloosde gebied in sustainability: de menselijke relaties zelf. (zie Kopenhagen) We moeten er volgend jaar iets aan gaan doen! Dr Susanne Piët
Burgers hebben in potentie de macht
In feite gaat deze weblog over de snelle machtsverschuiving tussen kerk, politiek, bedrijfsleven en burger. Die laatste partij heeft -mede door de komst van social media- zo’n potentiele power dat ook omroepen hun aandacht moeten verleggen naar die vierde groep. De KRObijvoorbeeld, heeft dat model al vier jaar geleden uitgewerkt onder het concept “KRO als een social movement”. In het oude denken heerste de regel van “macht”: wie macht heeft, hoeft zich géén zorg te maken. In het nieuwe denken heerst de regel van “vitaliteit”: wie snel kan schakelen wint. En juist daar gaat jouw verhaal over. En dat verhaal gaat over meer dan de omroep alleen.
Er is geen echte inspraak
Dag Ton, Interessant wat je over de ‘citizens society’ zegt. Maar hoe geef je leden (van om het even welke vereniging) nu inspraak? Ik zie om me heen vooral verenigingen, die de ledeninspraak op alle mogelijke manieren aan banden proberen te leggen. Echt in gesprek met de achterban wil niemand meer, zo lijkt het. Het is wel jammer dat de RVU geen vereniging is, want wij maken van ons hele internet 1 grote community, waarin wij met onze kijkers en luisteraars in gesprek kunnen gaan …(zie http://www.rvu.nl)
Publieke omroep terug naar kerntaken
Het beste zou zijn als de Publiekeomroep terug wordt gebracht tot een aantal kerntaken, zoals actualiteit, cultuur, educatie etc. In een enkel net, de rest kan dan commercieel, dus AL het entertainment. En geen reclame meer op de publieke zender. Bezuiniging circa 400 miljoen en geen concurrentievervalsing meer
Ledenaantal is niet het enige criterium voor draagvlak
Interessant te zien, dat Plasterk via een pragmatische insteek ( andere kijkgedrag in 2016) het omroepstelsel aan de kaak stelt. Zelf vind ik het eigenaardig, dat in deze tijd op één argument, nl. dat van draagvlak/betrokkenheid van leden, een valide reden wordt gevonden om te zeggen of iets mag voortbestaan of niet. Een argument van de oude tijd wordt zonder meer als basis genomen, terwijl tegenwoordig ook andere criteria zouden kunnen gelden: bijv. er wordt door een (omroep)organisatie een aanbod aangeboden, waarvoor veel belangstelling is. Ook dat zou kunnen gelden als reden om te hechten aan het voortbestaan van een organisatie. Zo wordt de keuze van de burger recht gedaan en wordt niet iets afgeschaft wat eigenlijk wel op een groot draagvlak kan rekenen. Dat de Volkrant en passant ook even het onderwijs noemt, mag geen verrassing meer zijn. Wel baart dit soort simpel denken mij grote zorgen.
Zal het de omroepen wel lukken hun achterban in beweging te brengen?
Dag Ton, Ik kan deze weblog in grote lijnen onderschrijven, maar maak me er wel zorgen over in hoeverre de gevestigde omroepen in staat zijn om een echt appèl te doen op een achterban en in staat zullen zijn om die daadwerkelijk te laten participeren. Ik zie wel steeds meer kleuring en herkenbaarheid van omroepen, maar of dat ook tot een nauwere betrokkenheid leidt en tot de wens om een omroep ook (financieel) te steunen, daar heb ik mijn twijfels over. Aangezien de zuilen geen bindmiddel meer zijn moet je dus als publieke omroep “iets” hebben (a la PowNed) dat mensen over de streep trekt. Het beeld dat Plastrek schets herken ik overigens wel. Mijn dochter van 18 gebruikt een (Amerikaanse) tv-guide om te bepalen wanneer het laatste deel van haar favoriete serie’s voor download beschikbaar zal zijn. Die wordt vervolgens op laptop (of via HDMI op een groot scherm) gekeken. TV is voor mijn zoon van 15 een beeldscherm waarop je Xbox-speelt of Youtube filmpjes kijkt of zelf gedownloade speelfilms. De namen van omroepen zeggen hem niets. Hoe kom je bij die toekomstige consumenten als omroep in beeld? En hoe krijg je ze zover dat ze loyaal willen zijn (met als ultieme bewijs het bereid zijn om je financieel te steunen)? Poeh, een grote uitdaging voor de bestaande omroepen, één waarop ik het antwoord niet weet. Ik juich het streven -of dat nou van Plasterk komt of van een willekeurige andere- naar doelmatigheid binnen de publieke omroep toe. In een tijd waar de publieke omroep door de recente reorganisatie onder druk staat biedt dat ook weer kansen. Hartelijke groet,
Bart Heijnen
Geen verdere anonimisering!
Dit klinkt voor mij als buitenstaander in jouw metier als een afscheid van een wereld waar ik in ben opgegegroeid. Ik twijfel of ik me daar goed bij voel. Zonder te willen blijven hangen n de verjaardagsdiscussies die ik me uit mijn kindertijd herinner (of de Avro bode beter was dan de NCRV gids en of kerkelijken wel naar de Vara mochten) denk ik intuitief dat dit een brug te ver is in onze modernisering en anonimisering. Ik vind in dit kader de term verzuiling ook helemaal geen vies woord. Mijn stokpaardje is één van de oudste sociologische studies door meneer Dürckheim. Hij zag als achtergrond van zelfmoord het begrip “anomie” het nergens bij horen, door het ontbreken van normen en banden in een vacuüm leven. In onze ontzuilde wereld zie je dat die ontzuiling helemaal geen zegen voor onze sameleving is. Ik wil zelf ook graag leven in een (media) cultuur waarin ik informatie en amusement gebracht krijg op een manier die past in mijn eigen levenssfeer. Anderen zullen dat net zo willen en die anderen zijn anders dan ik. Ik wil niet leven in een gelijkgeschakelde (zogenaamd neutrale) wereld, ik wil wel degelijk identiteiten en zuilen. Niet om anderen af te serveren, maar om me thuis te voelen. Wat kunnen we doen, Ton, om de grote grauwsluier van de gelijkschakeling te voorkomen?
Citizens society
Ton, een terechte reactie, een waardevol pleidooi en een zinvolle oproep. Naar ik hoop nemen de omroepen de handschoen op. En ik neem aan dat je je column ook naar de Volkskrant stuurt. Al het goede voor jou en de jouwen in een nieuw strijdbaar jaar. Hartelijk, Jan