Overheidsvoorlichting rond orgaandonatie is misleidend

De campagne van de overheid, waarin orgaantransplantatie wordt gestimuleerd is misleidend. Dat heeft de Reclame Code Commissie bepaald. Het ministerie van VWS, dat verantwoordelijk is voor de overheidsvoorlichting op dit gebied gaat in beroep.

Waarom nu pas deze kritiek?

Niet deze uitspraak is opmerkelijk, maar het feit dat het zo lang heeft geduurd voordat deze kritiek manifest werd is opmerkelijk. Hoe gezagsgetrouw Nederlandse media zijn blijkt uit het feit, dat er bij deze campagne nooit vragen zijn gesteld: hij kwam van de overheid, dus was het goed. Er werden bekende Nederlanders voor ingezet, die van toeten noch blazen wisten, een verwijt dat ook kan gelden voor televisie-presentatoren die zich zonder beperking achter het overheidsbeleid stelden. Wel enigszins te begrijpen: geen journalist wil rond dit thema als “harteloos” neergezet worden. Het is gemakkelijker om aan de positieve kant van de empathie-ladder te staan. Journalistiek gezien is dat een slechte motivatie.

Geen belangstelling voor een tegengeluid

Een paar jaar geleden werd ik benaderd door een organisatie die zich toen al zorgen maakte over de voorlichting rond orgaandonatie. De overheid verzwijgt belangrijke feiten, die orgaandonoren en hun familie moeten weten, was de stelling. Door erkende wetenschappers in het buitenland wordt bijvoorbeeld heel anders aangekeken tegen orgaandonatie en de onomkeerbaarheid van comatueuze situaties.  Ze vroegen me te helpen met het vertellen van hun verhaal. Het was bij voorbaat een kansloze exercitie. Wie immers kan het zich permitteren om tegen de door de overheid zorgvuldig ingekleurde mainstream in te gaan, als het orgaandonatie betreft?

Vingers niet branden

Geen opiniemaker, kwaliteitskrant of onderzoeksjournalist wilde de vingers branden door de andere kant van orgaandonatie te vertellen. De organisatie, die mijn hulp inriep was te fatsoenlijk: durfde de overheid niet van manipulatie en misleiding te beschuldigen, wilde geen grote woorden gebruiken. De club had dat wél moeten doen. Met deze uitspraak van de reclame codecommissie krijgt men alsnog zijn gelijk.

Compliment voor Algemeen Dagblad

Het Algemeen Dagblad durft het naar aanleiding van de uitspraak van de reclame codecommissie wèl aan en publiceert dit weekend het relaas van een spijtoptant. Het is het verhaal, dat door de overheid en de Nederlandse Transplantatiestichting, waarnaar door het ministerie van VWS wordt verwezen voor “onafhankelijke” informatie, nooit wordt verteld.

Te rooskleurig

Ik heb de door de overheid aanbevolen website van de Nederlandse Transplantatiestichting (ook van de overheid) bekeken met het verhaal in het Algemeen Dagblad in mijn achterhoofd. Ook die site geeft een rooskleurig beeld, verzwijgt relevante informatie en kan niet als onafhankelijke bron worden beschouwd.

Lesson to learn

Uit het oogpunt van communicatie leidt dit voorval tot een interessante les. Met een genuanceerd tegengeluid haal je de media niet. Als je gehoord wil worden moet je voldoen aan de wetten van de medialogica. Die luiden als volgt: wees spectaculair, confronterend, zoek de grenzen, gebruik grote woorden. Pas dan word je gehoord.

Overheid: wees eerlijk

De overheid gaat in beroep tegen de uitspraak van de reclamecode-commissie. Het zou van grote wijsheid getuigen als het ministerie zich bij de uitspraak zou neerleggen. Dit soort (eenzijdige) campagnes hoort niet tot de taak van de overheid.

Ik schreef deze weblog naar aanleiding van de volgende publicaties in het Algemeen Dagblad:

Foute informatie bij donatie organen.

Een verhaal uit de prakijk.

Ton Verlind

UPDATE 28 MAART 2019:

Overheid in voorlichting over orgaandonatie opnieuw in de fout.

De voorlichtingsspotjes over de nieuwe donorwet zwijgen in alle talen over de belangrijkste verandering als je geen keuze maakt. Meerdere kamerleden zijn hierover niet te spreken, zo meldt dit bericht.

UPDATE 27 APRIL 2019

De vorig jaar (2018) overleden Mette Groothuizen (19) was net als haar familie en vriend groot voorstander van de nieuwe wet op orgaandonatie. Maar toen Mette hersendood raakte en haar familie werd geconfronteerd met dat wat het uitnemen van organen in de praktijk betekent, raakte men zeer gedesillusioneerd. De situatie waarin de familie van Mette terecht kwam wordt in dit verhaal in De Volkskrant beschreven.

https://blendle.com/i/de-volkskrant/te-weinig-hart-voor-de-nabestaanden/bnl-vkn-20190427-10855925?sharer=eyJ2ZXJzaW9uIjoiMSIsInVpZCI6InRvbnZlcmxpbmQiLCJpdGVtX2lkIjoiYm5sLXZrbi0yMDE5MDQyNy0xMDg1NTkyNSJ9