Het interview van Tucker Carlson met Poetin werd door veel journalisten afgedaan als propaganda. Het was in hun visie een narratief, een geconstrueerd verhaal, om zijn daden te rechtvaardigen. Die beschuldiging klinkt snel wanneer het tegenstanders betreft en heeft als nadeel dat het verhaal niet meer gehoord en geanalyseerd wordt want als de tegenstander verdacht is hoef je naar zijn argumenten niet meer te luisteren is het adagium. Het is de vraag of dat verstandig is, want in zo’n redeneertrant van de verdachte tegenstander kunnen elementen zitten die zijn gedrag verklaren of voor de toekomst voorspelbaar maken. Ook al bevalt de de boodschap je niet, het is altijd beter om hem serieus te nemen en kritisch te beschouwen. Carlson en zijn interview met Poetin werden bij het oud vuil gezet voordat de laatste woorden hadden geklonken.
Politici manipuleren er op los
Beeldvorming is in de politiek belangrijker geworden dan kennis van de feiten. Politici die hun zin willen doordrukken, boetseren een verhaal waarin hun argumenten het best tot hun recht gekomen. Het pensioendossier is er een voorbeeld van. Een handvol deskundigen verkondigt al lange tijd onder aanmoediging van opiniemakers met een politiek belang de ondergang van het huidige pensioenstelsel en geeft daarmee politici een argument om akkoord te gaan met een reorganisatie. Lost die de problemen op? Nee, het systeem wordt er alleen ingewikkelder door. Tegenstander worden verleid akkoord te gaan door ze een vette worst voor te houden (‘iedereen gaat er in de toekomst op vooruit’), maar een toenemend aantal critici voorspelt dat het loze beloftes zijn. Deep down gaat het in zo’n operatie om het verschuiven van grote hoeveelheden geld van de een naar de ander. Het is politiek op basis van manipulatie in plaats van gedegen, controleerbare analyses.
Poetin mag dan rond zijn Oekraïneoorlog propaganda bedrijven, onze eigen vrienden kunnen er ook wat van. Zo probeerde de Europese Commissie burgers te beïnvloeden via een online campagne. Volgens de journalist Huib Modderkolk van de Volkskrant (15 februari 2024) zocht de commissie in september 2023 steun voor een omstreden voorstel om online kindermisbruik tegen te gaan. Het doel was sympathiek maar Europa vertelde slechts een deel van het verhaal. Dat de aanpak van het probleem zou leiden tot een aantasting van de privacy bleef onderbelicht. De techniek was niet perfect en het plan plaatst alle EU-burgers onder permanent toezicht. Daarom twijfelde Nederland eraan om het plan te steunen.
Daarop besloot de Commissie volgens Huib Modderkolk om via een betaalde advertentiecampagne op X de stemming in de goede richting te sturen. Dit was de boodschap: ‘De meerderheid van de burgers ondersteunt het EU-voorstel #EUvsChildSexual Abuse en jij’?’. Het bericht op X werd gericht naar mensen gestuurd met een bepaalde politieke voorkeur, bv VVD. Maar ook naar het ministerie van Buitenlandse zaken, sommige kranten en ook naar journalisten zoals Saskia Belleman. Andere twitteraars met een rechts profiel kregen de boodschap juist weer niet. De video werd bijna een miljoen keer bekeken. Maar het bericht was misleidend. Dat 60 procent van de Europeanen het plan zou steunen was helemaal niet gemeten en over aantasting van de privacy werd gezwegen. De actie had geen succes, het voorstel is vooralsnog niet aangenomen.
Check en dubbelcheck
Politieke propaganda is alom, het is niet voorbehouden aan wie we op het internationale politieke toneel als boeven zien. Er bestaat maar één wapen tegen: geloof niet alles, ook niet van je politieke vrienden, raadpleeg verschillende bronnen, kijk naar de afzender, check op Google het profiel en de nieuwshistorie van personen en instituten die de bron zijn en heb wat meer waardering voor dwarskijkers op social media. Zij die kanttekeningen zetten bij de betrouwbaarheid van door de overheid aangeboden informatie zijn niet allemaal complotdenkers. Kijk ook naar het persoonlijke trackrecord van journalisten. ‘Bewezen persoonlijke onafhankelijkheid’ wordt een steeds belangrijker journalistiek keurmerk. Huib Modderkolk van de Volkskrant mag -voor zover ik dat op dit moment kan beoordelen- van mij op dat lijstje. Hij schreef o.a. onderstaand boek over de onzichtbare digitale oorlog. Kijk ook naar zijn documentaire serie ‘Niemand die het ziet’ over de schimmige wereld van spionage, sabotage en desinformatie.
TON VERLIND
TON VERLIND
Heldere analyse Ton.
Goed dat je dit naar buiten brengt. Laat zien hoe de mensen gemanipuleerd worden op een manier waar mensen met bepaalde opvattingen baat bij hebben in de hoop er zelf beter van te worden. Hetzelfde zien we terugkomen in de veelheid van praatprogramma’s.
Dat zou eigenlijk eens breed uitgemeten mogen worden door de zgn kwaliteitskranten – liefst in de vorm van een gezamenlijk artikel. Alleen maken die er zich regelmatig zelf ook aan schuldig. Hoe het tij te keren?